So với thuốc lá truyền thống, thuốc lá điện tử có thể ít độc chất hơn, nhưng không an toàn, đặc biệt đối với người chưa từng hút, người trẻ tuổi và phụ nữ có thai. Về thành phần, thuốc lá điện tử có thể ít hơn hỗn hợp 7000 hóa chất nguy hiểm chết người như trong thuốc lá truyền thống, tuy nhiên vẫn chứa rất nhiều chất độc hại như nicotine, hóa chất gây ung thư, kim loại nặng, hạt siêu mịn.
Hình ảnh minh họa
Ths.Bs Trần Bảo Trung - Phòng Chỉ đạo tuyến, Bệnh viện Phổi Hà Nội cho biết: Thuốc lá điện tử thực chất là một thiết bị cầm tay, dùng pin và buồng đốt đun nóng một dung dịch để tạo ra khói chứa các hạt khí dung cho người dùng hít vào. Trong thành phần khói từ thuốc lá điện tử có nhiều chất độc hại, ảnh hưởng tới nhiều cơ quan trong cơ thể, đặc biệt là hệ hô hấp, thần kinh và tim mạch.
Đối với hệ hô hấp, hơi từ thuốc lá điện tử chứa các chất hóa học, hương liệu có thể gây kích ứng và viêm đường thở, dẫn đến ho, khó thở. Đáng lo ngại hơn, nhiều trường hợp đã ghi nhận tổn thương phổi cấp tính hay còn gọi là hội chứng EVALI – tình trạng tổn thương phổi do hút thuốc lá điện tử gây ra, có thể dẫn đến suy hô hấp và thậm chí tử vong. Bên cạnh đó, dung dịch khi hóa hơi chứa các hạt siêu mịn đi sâu vào phổi, tích tụ lâu dài và gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến mô phổi.
Với hệ tim mạch, nicotine trong thuốc lá điện tử gây tăng nhịp tim, huyết áp, co mạch, làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch và nhồi máu cơ tim. Các chất oxy hóa và kim loại nặng như chì, niken, thiếc trong hơi thuốc cũng có thể thúc đẩy tổn thương nội mạc mạch máu. Đối với não và hệ thần kinh, nicotine gây nghiện mạnh, đặc biệt nguy hiểm ở thanh thiếu niên, bởi nó làm thay đổi cấu trúc và chức năng não, ảnh hưởng đến trí nhớ, khả năng học tập và kiểm soát hành vi. Nhiều nghiên cứu cho thấy người sử dụng thuốc lá điện tử còn có nguy cơ cao mắc lo âu và trầm cảm.
Về cơ chế gây nghiện, Ths.Bs Trần Bảo Trung cho biết: Nicotine khi hít vào qua phổi sẽ đi thẳng vào máu và lên não rất nhanh, chỉ khoảng 10 đến 20 giây, gây kích thích mạnh và củng cố hành vi lặp lại. Nicotine ở trong não làm tăng các chất dẫn truyền thần kinh, giúp điều chỉnh tâm trạng và hành vi. Một trong số đó là dopamine – chất được giải phóng trong hệ thần kinh tưởng thưởng của não, có chức năng cải thiện tâm trạng và tạo cảm giác khoái cảm. Chính trải nghiệm thoải mái này khiến người dùng dễ dàng trở nên nghiện thuốc lá điện tử. Ở thanh thiếu niên, nicotine còn can thiệp vào vùng não phụ trách chú ý, học tập và kiểm soát xung động, từ đó làm tăng nguy cơ lệ thuộc và rối loạn cảm xúc về sau.
Ngoài những tác hại trực tiếp đến sức khỏe người dùng, khói thuốc lá điện tử cũng gây ảnh hưởng tiêu cực đến người xung quanh. Dưới góc nhìn y khoa, khói từ thuốc lá điện tử chứa nhiều chất độc hại, gây ảnh hưởng tới môi trường và cộng đồng. Các nghiên cứu về môi trường cho thấy nồng độ hạt bụi mịn trong phòng tăng rất cao khi có người hút thuốc lá điện tử, đặc biệt là trong không gian kín và không đảm bảo thông khí.
Nicotine và các chất độc hại có thể thông qua khói thuốc và cặn bám vào bề mặt đồ vật, gây ra nhiều triệu chứng hô hấp như ho, khò khè, khó thở, thậm chí khởi phát cơn hen phế quản, đặc biệt ở những nhóm nhạy cảm như trẻ em, phụ nữ có thai, người bệnh tim mạch và bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính.
Theo Ths.Bs Trần Bảo Trung, để ngăn chặn xu hướng gia tăng sử dụng thuốc lá điện tử, đặc biệt trong lứa tuổi thanh thiếu niên, cần có sự phối hợp đồng bộ từ ngành y tế và gia đình. Về phía ngành y tế, cần tăng cường truyền thông, giáo dục học sinh và cộng đồng về tác hại của thuốc lá điện tử bằng nhiều hình thức trực quan như sân khấu hóa, diễn đàn hay tọa đàm. Đồng thời phải xây dựng môi trường không khói thuốc tại trường học và nơi công cộng, thực hiện nghiêm các quy định hiện hành và có chế tài xử lý vi phạm.
Bên cạnh đó, cần kiểm soát chặt chẽ việc mua bán, ngăn chặn tình trạng thuốc lá điện tử được bán cho trẻ em và thanh thiếu niên, đồng thời siết chặt hoạt động nhập khẩu và quảng cáo sản phẩm. Ngành y tế cũng cần phối hợp cùng các đơn vị liên quan để hoàn thiện chính sách pháp lý, xây dựng và thực thi luật cấm các sản phẩm thuốc lá mới như thuốc lá điện tử, song song với việc tăng thuế sản phẩm thuốc lá và cấm quảng cáo thuốc lá điện tử. Phối hợp liên ngành giữa các Bộ, ngành, tổ chức chính trị xã hội và chính quyền các cấp là cần thiết để thực thi hiệu quả Luật Phòng chống tác hại thuốc lá.
Đối với gia đình, cha mẹ cần tăng cường quản lý và quan tâm con cái, chú ý tới thời gian, tiền bạc, mối quan hệ bạn bè cũng như các hoạt động sinh hoạt hàng ngày của trẻ. Việc giáo dục con cái về tác hại của thuốc lá điện tử, định hình nhân cách, lối sống lành mạnh và khuyến khích trẻ nói không với thuốc lá là vô cùng quan trọng. Gia đình cần tạo môi trường sống lành mạnh, góp phần ngăn chặn các tệ nạn xã hội, đồng thời tích cực phối hợp với nhà trường trong công tác phòng chống tác hại thuốc lá. Thông qua việc tham gia các buổi tập huấn, sinh hoạt chuyên đề về tác hại thuốc lá, phụ huynh có thể trang bị kiến thức và cùng chung tay bảo vệ thế hệ trẻ trước hiểm họa từ thuốc lá điện tử.
Có thể thấy, thuốc lá điện tử không phải là giải pháp thay thế an toàn cho thuốc lá truyền thống. Trái lại, đây đang là một mối nguy hiểm tiềm ẩn, đặc biệt đối với giới trẻ. Việc nhận thức rõ tác hại, cùng với sự chung tay của ngành y tế, nhà trường, gia đình và toàn xã hội, sẽ góp phần quan trọng trong việc ngăn chặn và đẩy lùi thói quen sử dụng thuốc lá điện tử để bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
Thu Thảo (Theo Sở y tế Hà Nội)